जापान जाने हरेक नेपालीको झोला खोतल्ने हो भने त्यहाँ कुनै न कुनै औषधि हुन्छ। पारासिटामोल, ब्रुफिन, साइनेक्स, आईपिल जस्ता औषधिहरु जापान जाने प्रायले बोक्छ। यसैगरी मधुमेह, ब्लडप्रेसर जस्ता दीर्घरोगका औषधि पनि जापानमा बस्नेहरुले नेपालबाटै मगाएर खाइरहेको धेरै भेटिएको डा एलिजा केसी भण्डारी बताउँछिन्।
जापानले सामान्यतया चिकित्सकको सल्लाहमा औषधि सेवनलाई प्राथमिकता दिन्छ। तर पारासिटामोल, ब्रुफिन, आईपिल जस्ता औषधिहरु ‘ओभर द काउन्टर’ पनि पाइन्छन्। त्यसबारे नेपालीलाई उति ज्ञान नभएको डा भण्डारी बताउँछन्। त्यहाँ औषधि सामान्यतया जेनेरिक नामबाट बढी प्रयोगमा रहने भएकाले नेपालीहरुका लागि झन्झटिलो छ।
डा ज्ञवालीलाई जापानमा बस्ने नेपालीको नियमित जस्तो फोन आइरहन्छ। जापानमा लामो समय काम गरेका कारण मानसिक समस्याको परामर्शका लागि सम्पर्क गर्नेहरु त छँदैछन्। त्यो भन्दा बढी छन्– ज्वरोलाई अंग्रेजी र जापानिज भाषा के भनिन्छ ? भनेर सोध्ने। जापानी चिकित्सककहाँ परामर्श र औषधि लिनका लागि भाषा अवरोधकका रुपमा रहेको छ। उनले भने, ‘नेपालीहरुले सुनाउने लक्षण पनि अनौठा छन्, जुन ट्रान्सलेटरले समेत बुझ्दैन। जस्तोः छातीमा चस्का हान्छ, मुटुमा सोला हान्छ।’
मानसिक स्वास्थ्यमा जापानमा नेपालीहरुले कम सहयोग पाउने मुख्य कारण भाषा हो। डा ज्ञवालीका अनुसार मानसिक रोगमा सामान्यतया ट्रान्सलेसन समेत राम्रो नमानिने भएकाले सहजीकरण गर्न गाह्रो हुन्छ। ‘सामान्य सिद्धान्त छ– मनको कुरा कसरी ट्रान्सलेसन हुन्छ ? मैले ट्रान्सलेसन गर्दा प्रोफेसरले रोक्नुहुन्थ्यो।’ जापानिज चिकित्सकले भाषा मात्रै होइन, परिवेश समेत नबुझ्ने भएकाले उपचारमा समस्या रहेको उनले अनुभूत गरेका छन्।
जापानमा हालै आयोजित ‘एनआरएनए ग्लोबल नेपाली हेल्थ कन्फरेन्स’ले जापानमा रहेका नेपालीलाई स्वास्थ्य सेवामा असहजता हुनुको एउटा कारण भाषा रहेको औंल्याएको छ। उक्त कन्फरेन्सको साइन्टिक कमिटीको चेयर रहेका डा लुशुन चालिसे भन्छन्, ‘प्रायः सबै ठाउँमा जापानी भाषा प्रयोग हुन्छ। जापानी भाषा जानेन भने स्वास्थ्य सेवा लिन गाह्रो भने हुन्छ। धेरै विदेशीहरुले उपचार लिने ठाउँमा ट्रान्सलेटर भने राखेको छ। तर सबैले अस्पतालले त्यो सेवा दिन सक्दैनन्।’ जापानमा चिकित्सा समेत जापानिज भाषामै पठनपाठन हुन्छ। त्यसैले चिकित्साकर्मी अंग्रेजीमा उति दक्ष हुँदैनन्। नेपालीहरुको समेत अंग्रेजी राम्रो नहुने भएकाले संवादमा समस्या देखिन्छ।
जापानमा स्वास्थ्य बीमामा नियमित शुल्क तिरिरहेका नेपालीहरु पनि उपचारका लागि नेपाल नै फर्किने गरेको देखिन्छ। खासगरी भाषाको अवरोधका कारण आफ्नो कुरा प्रष्ट भन्न नसक्दा त्यस्तो अवस्था आएको हुन सक्ने डा भण्डारी बताउँछिन्। उनले भनिन्, ‘भाषाले गर्दा समस्याको पहिचान हुन मुश्किल हुन्छ। त्यसैले कतिपय नेपालीले नेपाली चिकित्सक खोजिदिन हामीलाई पनि भन्छन्।’
नेपालीपनका समस्या
जापानमा लामो समय काम गरेका डा सुमन सापकोटा स्वास्थ्य सम्बन्धी चेतनाको अभावले पनि त्यस्तो अवस्था आएको बताउँछन्। एनआरएनए पाँचौं नेपाली हेल्थ कन्फरेन्समा आफ्नो अनुभव सुनाउने क्रममा उनले एक जना थाइरोइडका बिरामी बीमा प्रणालीमै नगएको भेटिएको बताए। उनले भने, ‘महिनावारीमा समस्या तथा बच्चा नबस्ने भएपछि उपचार खोज्दै आउनुभयो। एक जनाको बच्चा खेर जाने भएकाले हामीकहाँ आउनुभयो। जापानमा सीफुड खाने भएकाले थाइरोइडको समस्या त्यति शंका गरिँदैन। चामल, मासु सबै बाहिरको खाने नेपालीहरुमा चाहिँ समस्या रहन्छ। थाइरोइड जाँच्न भनियो। जाँच्दा समस्या भेटियो र अहिले उहाँहरुले त्यसको उपचार गरेर बच्चा बसेको ४÷५ महिना भएको छ।’
जापानमा आवश्यकताभन्दा बढी जाँचलाई सकेसम्म निरुत्साहित गरिन्छ। सीमित स्रोत–साधनमा धेरैभन्दा धेरै सेवा दिने प्रणाली छ। त्यसैले कतिपय अवस्थामा नेपालीहरुको रोगको पहिचानमा समस्या देखिने गरेको उनको अनुभव छ। एक जना नेपाली बिरामीले त्यहाँ लामो समय उपचार गराए। ज्वरो आउने समस्या भएका उनी एन्टिबायोटिक लिउन्जेल निको हुन्थे तर फेरि बल्झिन्थ्यो। पेटमा पानी जमिरहेको तर क्यान्सर भएको नपाइएपछि डा सापकोटाले टिबीको शंका गरे। तर जापानमा ब्याक्टेरिया नभेटिएसम्म औषधि चलाउन पाइँदैन। त्यसपछि उनले नेपाल नै गएर जाँच गराउन भने। यहाँ पनि टिबी देखिएन तर त्यसैको आशंकामा औषधि दिँदा ठिक भएको उनी बताउँछन्।
नेपालबाट जापानमा पुगेका धेरै प्रजनन उमेरका छन्, विद्यार्थी भिसामा पुगून् वा कुक भिसामा। उनीहरुको बच्चा जन्माउने उमेर हुन्छ। त्यसले पनि मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्यमा चुनौती थपेको चिकित्कसहरु बताउँछन्। असुरक्षित यौन सम्बन्ध पनि एउटा समस्याका रुपमा देखिन्छ। असुरक्षित यौनपछि प्रयोग गरिने ‘इमर्जेन्सी पिल’ नेपालमा सामान्यतया २ सय रुपैयाँभन्दा कममै पाइन्छ। जापानमा भने ‘आईपिल’ नेपाल जस्तो सजिलै र सस्तै नपाइने डा भण्डारी बताउँछिन्। उनले भनिन्, ‘यहाँको सरकारले गर्भनिरोध होइन, बच्चा जन्माउन प्रेरित गरिरहेको छ। त्यसैले निरोधको प्रक्रिया र औषधि सहज उपलब्ध हुँदैन।’
आईपिल जापानमा अनलाइनमै मगाउन पनि सकिने तर निकै महँगो भएको उनको भनाइ छ। उनले थपिन्, ‘यहाँ कम्तीमा ११ हजार पर्छ। जति चाँडो आवश्यक भयो, त्यति नै शुल्क बढी लिने गरिन्छ।’
जापान जानुपूर्वको तयारी शून्य छ। कमाउन जापान जाने भएपछि कतिपय महिला पाखुरामा नरप्लान्ट राखेर जान्छन्। डा विजय ज्ञवालीका अनुसार जापानको चिकित्सामा नरप्लान्टबारे कुनै पढाइ हुँदैन। त्यो झिकेर बच्चा जन्माउन चाहनेहरु समस्यामा पर्ने गरेका छन्। उनले उदाहरण दिँदै भने, ‘एक दम्पती नरप्लान्ट निकाल्न निकै धाएछ। कहीँ–कतै डाक्टरले झिक्न नमानेपछि सहयोग खोज्दै हामीकहाँ आयो। मैले चिनेको ठाउँमा देखाउँदा जापानिजहरु दंग परे। उहाँहरु इलिगल बसिरहनुभएकाले नेपाल फर्किन पनि समस्या थियो। एक जना रिटायर्ड जापानिज चिकित्सक खोजेर झिक्न लगायौं।’
उमेरले ३८ वर्ष उमेर पुगेकी ती महिलाले सन्तान जन्माएकी थिइनन्। घर्किंदो उमेरका कारण झिकेर बच्चा जन्माउन खोज्दा उनले समस्या भोगिन्। डा ज्ञवालीले भेट्दा उनलाई मानसिक समस्या भइसकेको थियो। उनले थपे, ‘त्यहाँ जानुअघि नै जानकारी दिन सकियो भने अन्य वैकल्पिक विधि अपनाउँथे होलान्। भाषा परीक्षामा एक÷दुई वटा प्रश्न स्वास्थ्यको राख्नुपर्छ। त्यस्तो हुँदा उनीहरुले जानकारी पाउँछन्।’
न्यून नेपाली चिकित्सक
जापान जस्तै विकसित अन्य देशमा नेपाली चिकित्सकहरुको संख्या पनि उलेख्य छ। त्यस कारण सोध्दै–खोज्दै भए पनि नेपाली चिकित्सकबाट उपचार पाउन सक्ने सम्भावना रहन्छ। तर जापानमा त्यहाँको नेसनल लाइसेन्स प्राप्त नेपाली चिकित्सक जम्मा पाँच जना रहेको डा चालिसे बताउँछन्।
जापानमा नेपाली चिकित्सक र नर्स न्यून हुनुको कारण त्यहाँको प्रणाली हो। नेपालमा एमबीबीएस पढेका चिकित्सकले त्यहाँ ‘इक्युभ्यालेन्ट’ पाउन सक्दैनन्। डा चालिसेका अनुसार त्यहाँ एमबीबीएसमा ६ वर्षको कोर्स हुन्छ र नेपालमा जम्मा ५ वर्षको। युरोपतिरको ६ वर्षे पढाइ सकेर आएकाहरुका लागि पनि लाइसेन्स प्रक्रिया झन्झटिलो छ। चिकित्साको अध्ययन समेत जापानिज भाषामा हुने भएकाले परीक्षा नै सोही भाषामा हुन्छ। फेरि जापानिज भाषा पढेर लाइसेन्स दिनु सहज नभएकाले नेपाली चिकित्सक जाँदैनन्। नर्सको मामलामा त्यही लागू हुन्छ।
अहिले जापानमा रहेका लाइसेन्सप्राप्त चिकित्सक कक्षा १२ पछि त्यहीँ मेडिकल पढेकाहरु हुन्। जसले जापनिज भाषामै मेडिकल पढेका कारण उनीहरुले नेसनल लाइसेन्स प्राप्त गरेका छन्।
