तरकारीमा तेल अनिवार्य जस्तै मानिन्छ । तोरी, सूर्यमुखी र भटमासका तेल बजारमा पाइन्छन् । तेलले तरकारीलाई स्वादिलो बनाउने त छ नै स्वास्थ्यका लागि पनि यो महत्वपूर्ण हुन्छ । त्यसमा पनि तोरीको तेल परम्परागत रुपमै गाउँघरमा समेत उत्पादन गर्न सकिने भएकाले यसको प्रयोग व्यापक छ । तर आजभोलि सनफ्लावर र सोयाबिन तेल पनि उत्तिकै प्रयोगमा छन् । यद्यपि धेरैको पहिलो रोजाइमा तोरीको तेल नै हुने गरेको पाइन्छ ।
अन्य तेलको दाँजोमा तोरीको तेललाई नै किन रुचाइन्छ त ?
तोरीको तेल परापूर्वकालदेखि घरेलु रुपमा उत्पादन गरेर उपभोग गर्दै आएकाले यसलाई बढी रुचाइएको पोषणविद् उमा कोइराला बताउँछिन् । साथै तोरीको तेलमा भिटामिन सी र के प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ । ‘यी तत्वले ब्लड सर्कुलेसन राम्रो गराउन मद्दत गर्छ,’ कोइराला भन्छिन्, ‘साथै यो स्याचुरेटेड नभई मोनोस्याचुरेटेड हुन्छ । स्याचुरेटेड भनेको चाँडै बोसोजस्तै जम्ने खालको हुन्छ । तर तोरीको तेल यस्तो हुँदैन । यसले गर्दा मुटुको धमनीमा टाँसिने जोखिम पनि कम हुन्छ ।’
अल्फा लिनोलेनिक एसिडले मुटुको धमनी बलियो बनाएर मुटुलाई सक्रिय रुपमा काम गराउन मद्दत गर्छ । यसले मुटुरोगबाट टाढा राख्न मद्दत गर्छ । त्यस्तै यसमा एन्टिअक्सिडेन्ट हुन्छ, जसले खानामा पाइने न्युट्रेसनलाई खेर जान नदिई रोक्ने पोषणविद् कोइराला बताउँछिन् ।
‘तोरीको तेलले दैनिक छालामा मसाज गर्दा रक्तसञ्चार प्रणाली र पसिना ग्रन्थिमा सुधार ल्याउनुका साथै पाचन प्रणाली बलियो बनाउँछ,’ उनी भन्छिन्, ‘यसमा पाइने ओमेगा थ्री फ्याटी एसिडले बाथसम्बन्धी रोगलाई कम गर्ने र छालामा सनस्क्रिनको रुपमा समेत काम गर्छ ।’ तोरीको तेलले श्वासप्रश्वास र एलर्जीको समस्यामा पनि राहत दिने कोइराला बताउँछिन् ।
तोरीको तेललाई नतताई पनि उपभोग गर्न सकिन्छ । केराउ, चाउचाउ, अचार, छोयला बनाउँदा तेललाई नतताई पनि खान सकिन्छ । तर यसरी पकाउँदा बजारको तेलभन्दा अर्गानिक तेल मात्रै प्रयोग गर्नु उत्तम हुने कोइराला बताउँछिन् । किनकि बजारमा पाइने तेलमा मिसावट हुने जोखिम हुन्छ ।
मुटुरोग विशेषज्ञ डा। राजेन्द्र कोजुका अनुसार तोरीको तेल मोनोस्याच्युरेट हुन्छ, जसले शरीरलाई आवश्यक चिल्लो पदार्थ उपलब्ध गराउँछ । ‘यसमा भएको चिप्लो पदार्थ मुटुको धमनीका भित्तामा गएर बस्न सक्दैन । तोरीको तेलले कोलेस्टेरोल घटाउन र मुटु रोगको खतरा न्यून गर्छ ।
