किबी फल नेपालका साथै विश्वका विभिन्न ठाउँमा उत्पादन हुने गर्छ । किबी फ्रुट भिटामिन सी र एन्टिअक्सिडेन्टको राम्रो स्रोत हो । यसलाई नेपालमा ‘ठेकी फल’ पनि भन्ने गरिन्छ । यस फलको सुरुको उत्पादनको इतिहास चीनसँग जोडिएको छ ।
किबीलाई चाइनिज गुजबेरी पनि भनिन्छ । यो फललाई मूल रूपमा चीनको जंगली फल पनि भन्ने गरिन्छ । किबी पौष्टिक तत्त्वले भरिपूर्ण फल हो । यसलाई पोषकतत्त्व बढी भएको र कम क्यालोरी भएको फलका रूपमा पनि लिइन्छ ।
घुमफिर गर्ने मान्छेहरूले चीनबाट यसको बिउ न्युजिल्यान्डमा पुर्याए। न्युजिल्यान्डका एक विद्यालयका शिक्षकले सन् १९०४ मा यस फलको नाम ‘किबी’ राखे । सबैतिर उनले यस फलको विश्वसनीय स्रोतको परिचय गराए । न्युजिल्यान्डवासीले यसलाई आफ्नो राष्ट्रिय चराको नाममा ‘किबी’ भन्न थालेको विभिन्न स्रोतहरूले देखाएको छ ।
किबीमा ‘भिटामिन सी’ को मात्रा धेरै हुने भएकाले स्वास्थ्य खाद्यको रूपमा चिनिन्छ । तर यो फलमा अन्य पोषक तत्त्वहरू पनि प्रशस्त पाइन्छ । यसले रक्तचाप कम गर्न, घाउ निको पार्न, आन्द्राको स्वास्थ्य बलियो बनाउँछ । थप स्वास्थ्य समस्या समाधान गर्न पनि मद्दत गर्छ ।
किबी र अन्य फलफूलमा पोषण तत्त्व हुने भएकाले स्वास्थ्य लाभ हुने गर्छ । किबी भिटामिन सी, एन्टिअक्सिडेन्ट र फाइबरको राम्रो स्रोत हो । भिटामिन सी, कोलाइन, लुटेन र जेक्सान्थिनका गुणसहित यसले एन्टिअक्सिडेन्टहरू (शरीरबाट फ्री रेडिकलहरू) हटाउन मद्दत गर्दछ । फ्री रेडिकलहरू अस्थिर अणुहरू हुन्, जुन शरीरले विभिन्न प्रक्रियाहरूमा उत्पादन गर्दछ । यस फलको सेवनबाट तनाव, हृदय रोग वा क्यान्सर जस्ता रोगबाट बच्न मद्दत पुग्छ ।
यो फल खाँदा धेरै फाइदाहरू छन् । विशेष शरीरका केही संकटपूर्ण अवस्थामा भने यो फल खानु पनि हुँदैन । किबी फल खाँदा स्वास्थ्यलाई निम्न फाइदाहरू पुग्छ :
भिटामिन सी कोलेजन
यस भिटामिन उत्पादनका लागि यो फल विश्वसनीय स्रोत हो । कोशिकाहरू र छालासहित सम्पूर्ण शरीरका अंगहरूमा एक प्रमुख घटक भिटामिनले शरीरको घाउ निको पार्ने क्षमता पनि बढाउँछ । छालाको समस्या हटाउन, हाइड्रेसन बढाउन र झिम्काहरू कम गर्न यसले मद्दत गर्न सक्छ ।
एउटा किबीले ६४ मिलिग्राम भिटामिन सी प्रदान गर्दछ । यसले वयस्कको दैनिक भिटामिन सी आवश्यकताको प्रतिनिधित्व गर्दछ । किबी फ्रुटले भिटामिन ई, वा टोकोफेरोल पनि प्रदान गर्दछ । भिटामिन ईको एन्टिअक्सिडेन्ट गुण र छालालाई घामबाट हुने क्षतिबाट जोगाउन मद्दत गर्ने क्षमताले छालासम्बन्धी रोगहरू रोक्न मद्दत गर्छ ।
राम्रो निद्रा
सन् २०११ को एक अध्ययनले निद्राको समस्या भएका वयस्कहरूका लागि किबी फल प्रभावकारी हुने जनाएको छ । अन्वेषकहरूले पत्ता लगाएका छन् कि किबी खाँदा निद्रामा सुधार हुन्छ । अध्ययन रिपोर्टअनुसार किबीमा एन्टिअक्सिडेन्ट र सेरोटोनिन नामका पौष्टिक तत्त्व हुने भएकाले निद्राको समस्या भएकाहरूका लागि उपयोगी हुन्छ ।
मुटुको स्वास्थ्य र रक्तचाप
किबीमा फाइबर, पोटासियम र एन्टिअक्सिडेन्ट तत्त्वहरू हुन्छन् । यी तत्त्वहरूले मुटुको स्वास्थ्य राम्रो बनाउन सहयोग गर्छन् । अमेरिकन हार्ट एसोसिएसन ट्रस्टेड सोर्स (एएचए) ले किबीले पोटासियमको मात्रा बढाउन मद्दत गर्छ । पोटासियमले रक्त वाहिकाहरूलाई आराम दिन्छ, जसले रक्तचाप व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्दछ ।
कम रक्तचाप भएका मानिसहरूलाई हृदय रोगको सम्भावना कम हुन्छ । एउटा किबीमा पोटासियमको लगभग २१५ मिलिग्राम विश्वसनीय स्रोत हुन्छ । किबीमा पाइने फाइबर नामको तत्त्वले हृदय स्वास्थ्यलाई पनि फाइदा पुर्याउँछ । सन् २०१७ मा गरिएको एक अध्ययनअनुसार उच्च मात्रामा फाइबर खपत गर्ने मानिसहरूलाई हृदय रोगको कम जोखिम हुन्छ ।
मिर्गौलामा पत्थरी हुन दिँदैन
अफिस अफ डाइटरी सप्लिमेन्ट्स ट्रस्टेड सोर्सका अनुसार पोटासियमको उच्च सेवनले मिर्गौलामा पत्थरी हुनबाट रोक्न पनि मद्दत गर्छ ।
क्यान्सर रोकथाममा उपयोगी
नेसनल क्यान्सर इन्स्टिच्युटका अनुसार शरीरमा फ्री रेडिकलहरूको उच्च स्तरले डीएनएलाई क्षति पुर्याउन सक्छ, जसले विभिन्न प्रकारका क्यान्सरहरू निम्त्याउन सक्छ । तर किबी फलमा स्वास्थ्य समस्याहरू हुन नदिन भरपर्दो स्रोत हुन्छ ।
एन्टिअक्सिडेन्टले शरीरबाट फ्री रेडिकलहरू हटाउन मद्दत गर्दछ, जसका कारण क्यान्सर रोक्न मद्दत गर्दछ । पोषणले भरिपूर्ण तत्त्व पाइने फल भनेको किबी नै हो । थोरै फाइबर खानेहरू (विशेष गरी फलफूल र अनाज फाइबर) भन्दा धेरै फाइबर खाने मानिसमा कोलोरेक्टल क्यान्सर हुने सम्भावना कम हुन्छ ।
कब्जियत रोकथाम
सन् २०१९ को एक विश्वसनीय अध्ययन स्रोतले निष्कर्ष निकालेको छ कि जब स्वस्थ व्यक्तिहरूले किबी खान्छ, तिनीहरूको सानो आन्द्राले पानीलाई राम्रोसँग राख्न सक्षम बनाउँछ । जसका कारण दिसामा समस्या हुँदैन । किबी फल हल्का कब्जियत भएका मानिसहरूका लागि मेडिकल लैक्सेटिभहरूको लागि प्राकृतिक विकल्प हुने वैज्ञानिकहरू दाबी गर्छन् ।
भडकाऊ र तनावपूर्ण मानसिकता हट्छ
किवेलिन र किस्पर किबी फलमा पाइने प्रोटिन हुन् । जसमा इन्फ्लेमेटरी गुणहरू हुन्छन् ।
गर्भवतीलाई उपयोगी
किबीफ्रुटमा फोलेट ट्रस्टेड सोर्स हुन्छ, जुन कोशिका विभाजनका लागि आवश्यक हुन्छ । गर्भावस्थाको समयमा, डाक्टरहरूले महिलाहरूलाई थप फोलेट लिन सल्लाह दिन्छन्, किनकि यसले भ्रुणलाई विकासात्मक समस्या न्यूरल ट्यूबलगायतबाट जोगाउन सक्छ । एउटा किबीले लगभग १७.२ माइक्रोग्राम विश्वसनीय स्रोत फोलेट प्रदान गर्दछ ।
हड्डीका लागि उपयोगी
किबीमा भिटामिन के, क्याल्सियम र फस्फोरसको ट्रेसहरू छन् । ती सबैले हड्डीको स्वास्थ्यमा मद्दत पुर्याउँछन् । ‘भिटामिन के’ विश्वसनीय स्रोतको पर्याप्त सेवनले ओस्टियोपोरोसिसलाई रोक्न मद्दत गर्न सक्छ । ‘भिटामिन के’ ले स्वस्थ रगतका लागि पनि महत्त्वपूर्ण हुन्छ । एउटा किबीले वयस्क मानिसलाई दैनिक आवश्यक हुने भिटामिनको विश्वसनीय स्रोत प्रदान गर्दछ ।
किबीका अत्यधिक फाइदा हुँदाहुँदै पनि कुनैकुनै अवस्थामा यसले स्वास्थ्यमा असर पुर्याउन सक्छ । किबीमा केही पोषक तत्त्वहरूले औषधिहरूसँग अन्तरक्रिया गर्न वा अन्य प्रतिकूल प्रभावहरू निम्त्याउन सक्छ । डाक्टरहरूले प्रायः हृदय रोग भएका मानिसहरूलाई यी औषधिहरू सिफारिस गर्छन् । बिटा-ब्लकरहरूले रगतमा पोटासियमको स्तर बढाउन सक्छ, त्यसैले यस प्रकारको औषधि लिने व्यक्तिहरूले पोटासियमको सेवनलाई निगरानी गर्नुपर्छ ।
मिर्गौला समस्या
किबीमा धेरै पोटासियम पाइन्छ । मिर्गौलाले राम्ररी काम नगर्ने मानिसहरूका लागि धेरै पोटासियमको सेवन पनि हानिकारक हुन सक्छ । यदि मृगौलाले रगतबाट अतिरिक्त पोटासियम हटाउन असक्षम भएमा, जीवनलाई खतरामा पार्ने जटिलताहरू उत्पन्न हुन सक्छ ।
रगत पातलो गर्ने
कार्डियोभास्कुलर रोगको जोखिममा रहेका मानिसहरूले रगत पातलो गर्ने औषधिहरू लिन सक्छन्, जस्तै वारफेरिन (कौमाडिन) । किबीमा ‘भिटामिन के’ को महत्त्वपूर्ण मात्रा हुन्छ, जसले रगत पातलो गर्ने कार्यमा हस्तक्षेप गर्न सक्छ । यी औषधिहरू प्रयोग गर्ने जो कोहीले ‘भिटामिन के’ युक्त खानेकुराहरूको सेवन बढाउनुअघि डाक्टरसँग जाँच गर्नुपर्छ ।
एलर्जी
केही मानिसलाई किबी खाँदा एलर्जीको अनुभव हुने गर्छ । जो कोहीलाई किबी खाएपछि पित्त, दाग वा सुन्निने समस्या देखा परेमा चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ । गम्भीर प्रतिक्रियाले एनाफिलेक्सिस निम्त्याउन सक्छ, जसले स्वास्थ्य अवस्था खतरामा पार्न सक्छ ।
