प्रायःजसो धर्ममा आस्थावानहरू भगवान वा दैवी शक्तिसँग प्राथना गर्दा वा आफ्ना सुख दुःखका कुरा गर्दा मनमनै पुकारा गर्छन् । अरूले आफ्नो मागबारे भरसक थाहा नपाउन भनेर कामना गर्ने गर्दछन् तर पाल्पामा एउटा यस्तो दैवी शक्ति भएको स्थान भएको विश्वास छ जहा भक्तजनहरू मनमनै होइन अरूलाई सुनाएरै आफ्ना कुरा गर्छन् ।
‘हे सत्यवती बज्यै, मैले यसै वर्षभित्र सरकारी जागिर पाउ, छोरा पाएमा फेरि तिम्रै शरणमा आउने छ, पढाइमा सफल हुन पाऊँ, मनले चिताएका सबै कुरा पुगोस्, सबै कुराले भरिपूर्ण हुन पाउँ, तीनतले घर बनाउन पाऊँ, विट्रिस सेनामा भर्ती हुन पाऊँ आदिआदि ।’ यी र यस्तै पुकारा गरी मनाइने पाल्पाको प्रसिद्ध सत्यवती तालमा – नेपालमै अनौठो पाल्पाको सत्यवती मेला यसवर्ष लाग्ने भएको छ ।
विगतका केही वर्ष कोभिडका कारण चहपहल नभएको मेला यो वर्ष लाग्ने र यसको तयारी भएको पत्रकार सम्मेलन गरी जानकारी गराइएको छ । विगतमा ३ दिन लाग्ने मेला यो वर्ष राम्रो जोग परेकोले ५ दिन लाग्ने समितिले जनाएको छ । पाल्पा जिल्लाको तिनाउ गाउँपालिका वडा नं ४ मा रहेको धार्मिक पर्यटकीय स्थल सत्यवती मन्दिरमा कान कम सुन्ने बज्यै भएको विश्वासमा चिच्याएर वर माग्ने गरिन्छ । यहाँ बाँसको लिगो लिएर आवाज निकाल्ने गरी चिच्याउदै वर माग्ने र सत्यवती मन्दिर परिसरको पोखरीमा लिङ्गो गाडेर पूजा गर्ने चलन छ । प्रायः रातीको समयमा पूजा गर्ने प्रचलन छ ।
आगामी कार्तिक १८ गते एकादशीबाट २२ गते पूर्णिमासम्म दर्शन गर्ने राम्रो जोग परेको सत्यवती मन्दिर ताल संरक्षण विकास समितिका अध्यक्ष दानबहादुर गाहाले जानकारी दिनुभयो । यो बेलाको पूजा विशेष हुने भएकाले पनि मेलाको महत्व छ । यहाँ एक बज्यै उत्पत्ति भएको र ती बज्यैसँग एक युवाले मनोकांक्षा मागेको बज्यैले कसैलाई नसुनाए फल पाउने र सुनाए उसको मृत्यु हुने वचन दिएकोमा ती युवाले घर फर्किएलगत्तै सुनाउँदा उनको मृत्यु भएकोले कसैलाई नभन्ने र बज्यैलाई चिच्याएर वर माग्ने चलन बसेको स्थानीयले बताएका छन् । परापुर्व कालमा सत्यवती बजैले कुभिण्डोको भाडामा पिउने पानी लिएर हिँडेको र सोही क्रममा यहा विश्राम गर्दा पोखिएर बनेको पोखरी पनि कुभिण्डो आकारकै बनेको किंवदन्ती छ ।
धार्मिक तथा ऐतिहासिक महत्व बोकेको सत्यवती मेलामा दर्शन गर्न र भाकलअनुसार पूजा गर्न आउनेको घुइँचो लाग्दछ । पाल्पा जिल्लासहित छिमेकी जिल्लाहरूका विभिन्न स्थान र भारतको सुनौली, नौतुना, गोरखपुरलगायतका क्षेत्रबाट भक्तजन आउने गर्दछन् । जिल्लाको गहनाका रूपमा स्थापित सत्यवती मन्दिरले देशभित्रमात्र नभई छिमेकी भारतमा समेत ख्याति कमाएको तिनाउ गाउँपालिकाका अध्यक्ष प्रेम श्रेष्ठले बताउनुभयो । सहज तरिकाबाट पर्यटक भित्र्याउन स्थानीय सरकार लागिपर्ने बताउँदै श्रेष्ठले मन्दिर दर्शन गर्न चाहने शारीरिक अशक्तता भएका दर्शनार्थीलाई सवारीमा पुग्ने व्यवस्था गरिने जानकारी दिनुभयो । २४ माइल र झुम्सा पानी मिलबाट पुग्ने सडक मर्मत र खोलामा कजबेको व्यवस्था गर्ने तयारी गरेको पालिकाले एकतर्फी बाटो खोल्ने जनाएको छ ।
मन्दिर व्यवस्थापनमा समिति र पालिकाले जोड दिएको छ । मन्दिर पुग्ने सडक मर्मत, मन्दिरमा पिउने पानी, ट्वाइलेटको थप व्यवस्थापन गरेको छ । मन्दिरको डीपीआर अनुसार पूर्वाधार विकासको काम थालिएको छ । यस वर्ष डेढ लाख दर्शनार्थी आउने र सो अवधिमा ६ लाख रुपियाँ भेटी उठ्ने अनुमान गरिएको मन्दिर व्यवस्थापन समिति अध्यक्ष गाहाले बताउनुभयो । मन्दिरमा करिब १ सय ५० बढी स्टलहरू राखिनेछ । मादक पदार्थ बिक्रीवितरण र सेवन रोकिनेछ । २४ माइलदेखि झुम्सासम्मको सडकमा हुने सवारी चाप व्यवस्थापनमा जोड दिने तिनाउ वडा नं ४ का वडाध्यक्ष तुल बहादुर आलेले बताउनुभयो ।
मेलामा भक्तजनहरूले आफ्ना भाकल र आकांक्षा चिच्चाएर अरुलाई सुनाएर व्यक्त गर्छन् । यहाँका कोही कोहीले वली दिने गरेको पाइन्छ भने धेरैजसोले परेवा उडाउँछन् । पाल्पाको तिनाउ गाउँपालिका वडा नं ४ अन्र्तगत पर्ने रहेको ऐतिहासिक स्थल सत्यवती तालमा रहेको भनेर विश्वास गरिने र कान राम्ररी नसुन्ने माईसँग चिच्याएर वर माग्नु पर्नै अनौठो परम्परा छ । यहाँ मनमा लागेका कुरा सबैले सुन्नेगरी मानिसहरू बोल्छन् अर्थात चिच्याउँछन् । मानिसहरूमा यो विश्वास छ कि चिच्याएर वा कराएर गरेको भाकल पुग्छ ।
कसरी गर्ने पूजाः
सत्यवती तालको वरपर तीनपटक घुमेर सार्वजनिक रूपमै वर माग्नुपर्छ । स्थानीय संस्कृतिअनुसार चिच्याएर वर जसले माग्छ, उसलाई पूरा हुने विश्वासका साथ चिच्याउने गर्छन् । त्यसपछि तालको छेउमा बाँसको लिङ्गो गाडेर पूजा गर्ने चलन छ । त्यहाँ पूजा गरी बज्यैको मन्दिरमा दर्शन गरी टीका ग्रहण गर्न सकिने मन्दिर व्यवस्थापन समितिकाका सचिव लालबहादुर दर्लामीले बताउनुभयो ।
मन्दिर नजिकै पूजा गर्ने स्थान तोकिएको छ । त्यहाँ बलि चढाउने चलन पनि छ । बोका, पाथी, हाँस, राँगा चढाउने चलन रहेको छ । चुरे क्षेत्रको अग्लो स्थानमा रहेको सत्यवती ताल धार्मिक संगै जैविक विविधताले भरिएको धर्म कर्मसँगै अध्यन अवलोकनका लागि पर्यटकहरू आउने गरेको स्थानीय तथा वडा अध्यक्ष दान बहादुर गाँहाले बताउनुभयो ।
