विभिन्न कारणले पछिल्लो समय बाँझोपनको समस्याबाट पीडित दम्पती धेरै देखिन्छन् । विवाहपछि महिला र पुरुषले कुनै पनि परिवार नियोजनको अस्थायी साधन प्रयोग नगरी यौन सम्पर्क गर्दा एक वर्षसम्मको अवधिमा पनि गर्भ नरहेको अवस्थालाई बाँझोपन मानिन्छ ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार बाँझोपन प्रजनन् प्रणालीसँग सम्बन्धित रोग हो । यस्तो समस्या महिला पुरुष जसलाई पनि हुनसक्छ ।
महिलामा फलोपियन ट्युब बन्द हुनु, अण्डा उत्पादन नहुनु, अण्डाको गुणस्तर कम हुनु, थाइराइड, हार्मोनको असन्तुलन, पीसीओडी अर्थात् पोलिसिस्टिक ओभेरियन सिन्ड्रोम लगायत कारणले महिलामा बाँझोपनको समस्या देखिन्छ ।
बाँझोपनको कारण अव्यवस्थित जीवनशैली पनि हो । समयमा नसुत्नु, धुम्रपान, मद्यपान सेवन, मधुमेह, तनाव जस्ता कारणले बाँझोपनको समस्या देखिन सक्छ ।
पुरुषमा शुक्रकीटको संख्या र गुणस्तरमा कमी हुँदा पनि महिलाले गर्भधारण गर्न कठिन हुन्छ ।
समाधानको उपाय के छ ?
महिनावारीलाई नियमित गर्ने
बाँझोपनको समस्या समाधानका लागि महिलाले महिनावारीलाई नियमित राख्नु जरुरी हुन्छ । महिनावारी गडबड भएमा स्वस्थ खानपानसँगै औषधि उपचारको माध्यमबाट यसलाई सामान्य बनाउनुपर्छ ।
हार्मोनलाई सन्तुलनमा राख्ने
गर्भधारणका लागि शरीरमा हार्मोनको सन्तुलन जरुरी छ । जस्तै, फोलिकल स्टिमुलेटिङ (उत्तेजक) हार्मोन एफएसएचलाई सन्तुलनमा राख्नुपर्छ । यसले शुक्रकीट र अण्डा उत्पादन गर्न मद्दत गर्छ । यसले एस्ट्रोजनको उत्पादन बढ्छ र शरीरमा एलएच अर्थात् एक ग्लाइकोप्रोटिन हार्मोन वृद्धि हुन्छ । जसले गर्दा ओभुलेसनको साथै गर्भधारणलाई पनि सहज बनाउँछ । यस्तो अवस्थामा आईयूआई अर्थात् इन्ट्राउटेरिन इन्सेमिनेसन वा इनभिट्रो फर्टिलाइजेसन (आईभीएफ) गराउँदा पनि सहज हुन्छ ।
हार्मोन सन्तुलनमा राख्न स्वस्थकर खानपानको पनि उत्तिकै भूमिका हुन्छ ।
अण्डालाई परिपक्व बनाउन आवश्यक
कतिपय अवस्थामा अण्डा उत्पादन भएपनि परिपक्व नहुने र फुट्न नसक्दा गर्भधारण गर्न कठिनाइ हुनसक्छ । यस्तो अवस्थामा उपचार सफल होस् र आमाबुवा बन्ने सपना पूरा गर्न सकोस् भनेर औषधिको माध्यमबाट स्वस्थ ओभ्युलेसन गराउने प्रयास गरिन्छ ।
बन्द ट्युब खोल्ने
महिलाको पाठेघरको दुवै ट्युब बन्द भएको अवस्थामा गर्भधारण हुन सक्दैन । यस्तो अवस्थामा चिकित्सकले ट्युबलाई ल्याप्रोस्कोपी वा हिस्टेरोस्कोपीमार्फत खोल्ने गर्छन् । पाठेघरमा सिस्टको समस्या छ भने पनि गर्भधारणमा समस्या हुन्छ । त्यसलाई सम्बन्धित चिकित्सकलाई जाँच गराएर शल्यक्रियामार्फत हटाउन सकिन्छ ।
आईभीएफ गर्ने
इन भिट्रो फर्टिलाइजेसन अर्थात् आईभीएफ प्रविधिबाट पनि बाँझोपनको समस्या समाधान गर्न सकिन्छ । यसमा महिलाको डिम्ब र पुरुषको शुक्रकीट लिएर प्रयोगशालामा निषेचन गरी महिलाको पाठेघरमा हाल्ने गरिन्छ । पहिलो प्रयासमा नै सफल गर्भाधारण गराउन र कुनै पनि प्रकारको समस्या नआओस् भनी आईभीएफ गर्ने दम्पतीको पूर्ण परीक्षण गर्ने र आवश्यकता अनुसार औषधि र इन्जेक्सन दिइन्छ ।
त्यस्तै आईयूआई प्रविधि पनि अपनाउन सकिन्छ । यसमा पुरुषको शुक्रकीटलाई निकालेर निषेचन गरी राम्रा अण्डालाई छानेर महिलाको प्रजननमा इन्जेक्सनभित्र राखिन्छ । यसले पनि गर्भधारण सहज बनाउँछ ।
पुरुषको शुक्रकीटमा समस्या भए दाताको वीर्यदानद्वारा पनि गर्भधारण गराउन सकिन्छ । महिलाको अण्डाशय नबनेको अवस्थामा अन्य महिलाको अण्डादानबाट पनि गराउन सकिन्छ ।
